In Arles staat één van de oudste, nog deel bewaarde, stenen theaters uit het Romeinse Rijk. De bouw vond plaats onder keizer Augustus (27 v. Chr.-14 na Chr.) en werd waarschijnlijk rond 12 voor christus afgerond. Het theater van Arles was aan Apollo gewijd. Deze god werd zeer vereerd door Augustus.
Voorstellingen vonden plaats tijdens feesten ter ere van goden. Het toneel was in de Romeinse kolonies van Rome ook belangrijk als plaats waar de Romeinse religie, taal en cultuur werd uitgedragen. De stukken bevatten propaganda, maar zorgden ook voor verstrooiing. In het theater werden tragedies, komedies en pantomimes opgevoerd. De toegang was gratis.
Dankzij de ruïnes en vele vondsten heeft men ondanks het grote verval toch een aardig zicht op de aanvankelijke situatie. Het toneel, de put voor het gordijn, de orchestra en een gedeelte van de tribune zijn behouden. Dat het gebouw weelderig was gedecoreerd blijkt uit fragmenten van architectonische elementen en sculpturen. Dergelijke brokstukken liggen tussen de ruïnes (zie bovenstaande foto’s). De mooiste vondsten uit het theater staan in het archeologisch museum van Arles. Een uitzondering vormt de Venus van Arles in het Louvre.
De tribune
De tribune heeft een diameter van 102 meter. In de Romeinse tijd bood het plaats aan 10.000 toeschouwers. De banken zoals ze er nu staan zijn niet allemaal authentiek. Een gedeelte is gereconstrueerd in de 19de-eeuw.
De tribune ruste op een halfcirkelvormige constructie. De buitenkant bestond uit drie boven elkaar geplaatste en door bogen gedragen galerijen. Alleen in de Tour Roland is deze drieledige opstand behouden doordat dit gedeelte in de vroege middeleeuwen werd opgenomen als verdedigingstoren.
Vanaf de ingang tot de zitplaats werd het publiek onderverdeeld volgens sociale hiërarchie. De onderste zone van de tribune was voor ridders, de middelste voor burgers en de bovenste zone voor het gewone volk.
Ochestra en podium
De halfcirkelvormige orchestra ligt tussen de tribune en het podium in. Daar zaten senatoren en belangrijke gasten op draagbare stoelen. Een marmeren vloer benadrukte het aanzien van deze plek. Soms werd het Ochestra bij de voorstellingen betrokken doordat daar musici stonden. Het podium, een houten platform van 50 meter breed en 6 meter diep, stond voor de toneelmuur. Onder het podium zat de machinerie.
Podiummuur
De ooit 70 meter brede en drie verdiepingen hoge podiummuur vormde een weelderig decor met een honderdtal veelkleurige marmeren Korintische zuilen. Slechts twee zuilen zijn behouden. Ze worden de ‘twee weduwen’ genoemd. Achter de podiummuur lagen coulissen met o.m. kleedkamers voor de artiesten, scenes en rekwisieten. De toneelwand ondersteunde hoogstwaarschijnlijk een luifel.
De zuilen voor de podiummuur ondersteunden op iedere verdieping een kroonlijst die verbonden was met de muur. Op deze wijze werden galerijen gecreëerd. Dit decor omvatte nissen met beelden. De beroemde ‘Venus van Arles’ stond hoogstwaarschijnlijk in één van die nissen. Een groot beeld van Augustus (nu in het archeologisch museum van Arles, links op bovenstaande foto afgebeeld) stond in een nis op de middenas.
Van theater tot ruïne
Het theater bleef in gebruik tot in het begin van de 5de-eeuw. In de christelijke fase van het Romeinse Rijk ontstond weerzin tegen het heidens gebouw en de voorstellingen die daarin plaatsvonden. Stenen van het Romeinse theater gebruikte men vanaf de 5de -eeuw voor de bouw van kerken, huizen en stadsmuren.
In de vroege middeleeuwen werd een gedeelte van het theater opgenomen in de stadsmuren. Vervolgens verdwenen de ruïnes onder huizen en tuinen. De vondst van de beroemde Venus van Arles in 1651 (nu in het Louvre) wekte de interesse naar het antieke verleden van deze plek op onder zowel archeologen als de bevolking. Op dat moment wist men niet wat voor soort gebouw hier in de oudheid stond. Aan het eind van de 17de-eeuw ontstond het vermoeden dat het om een theater ging. Blootlegging vond plaats vanaf 1827. In 1840 verklaarde men de ruïnes tot monument.
Wil je meer weten over het romeins theater in het algemeen en die van Arles in het bijzonder?
Onderstaande link verwijst naar een filmpje van 9 minuten (Franstalig, Engels ondertiteld) waarin beelden van de huidige situatie worden afgewisseld met animaties waarop het theater in de oorspronkelijke toestand is getekend .
Huidige situatie Arles
Tegenwoordig vinden in het theater weer voorstellingen en festiviteiten plaats.Tot de hoogtepunten behoort het Festival van Arles (eind juni-begin juli). Overdag bezichtigen toeristen de ruïnes.