Dit paleis, mede beroemd vanwege haar schitterende tuinen, ligt in het departement Île-de-France ten noordoosten van Melun. In de omgeving van dit barokgebouw ligt bovendien het forêt de Fontainebleau met daarin het vermaarde gelijknamige paleis.
Vaak spreekt men over het kasteel van Vaux-le-Vicomte. Dit komt doordat château vertaalt wordt door kasteel. In het Frans wordt het onderscheid tussen château en palais gewoonlijk gemaakt op basis van de ligging; een vooraanstaande stedelijke residentie noemt men palais en voor het platteland spreekt men van château. In het Nederlands is het woord kasteel hoofdzakelijk voorbehouden aan een versterkt gebouw.
Het paleis van Vaux-le-Vicomte is vanaf 1656 gebouwd voor Nicolas Fouquet (1615-1680), een minister van Lodewijk XIV. Hij vierde de voltooiing in augustus 1661 met een groots banket. Het paleis en de bijbehorende tuinen deden de Koninklijke paleizen en kastelen verbleken. Fouquets gigantische rijkdom, machtspolitiek en al zijn uiterlijk vertoon kwamen hem duur te staan. In september van 1661 werd hij gearresteerd wegens verduistering. Uiteindelijk werden zijn bezittingen verbeurd verklaard terwijl hij zelf levenslang opgesloten werd. Van het paleis van Vaux-le-Vicomte kon hij dus maar een korte tijd genieten.
Louis Le Vau en Charles Le Brun
de architect en binnenhuisarchitectuur van Château de Vaux-le-Vicomte
De architect Louis Le Vau, de landschapsarchitect André Le Nôtre en schilder en interieurontwerper Charles Le Brun waren de creatieve krachten die met het paleis van Vaux-le-Vicomte een totaalkunstwerk creëerden met internationale impact. Lodewijk XIV was diep onder de indruk van hun werk en nam hun in dienst. Dit trio gaf vervolgens het paleis van Versailles vorm.
Het paleis van Vaux-le-Vicomte is op een sokkel gebouwd. De benedenverdieping is extra hoog, wat duidelijk te zien is aan de hoge ramen. De bouwstijl is karakteristiek voor de eerste fase van de Lodewijk XIV-stijl . Het weelderige interieur is rijkelijk voorzien van verguldsels, fresco’s en pleisterwerk. Ook bevat het talrijke kariatiden en borstbeelden. De kamers ogen intiem, zeker i.v.m. de vertrekken in het paleis van Versailles. Dit komt hoofdzakelijk door de relatief kleine vertrekken. Het 17de -eeuwse interieur is redelijk goed bewaard gebleven. De Chambre du Roi wordt gewoonlijk als de mooiste kamer beschouwd.
André Le Nôtre (1613-1700) en de tuinen van Vaux-le-Vicomte
Het kasteel van Vaux-le-Vicomte is vooral bekend om haar tuinen. Ze zijn volgens een geometrisch totaalconcept aangelegd door André le Nôtre. De tuinen en het paleis delen dezelfde middenas en vormen een éénheid. Waterpartijen, terrassen, bloembedden, beelden en fonteinen zijn allemaal zorgvuldig opgenomen in dat totaalconcept. Door buxushagen geflankeerde lanen vormen assen die de symmetrie onderstrepen. Destijds waren de tuinen van Vaux-le-Vicomte samen met de tuinen van Versailles (ook ontworpen door André le Nôtre) de inspiratiebron voor de groenvoorziening aan talrijke Europese hoven.